 राजा आणि धुळकण

 राजा आणि धुळकण

एके काळी सुरजसेन नावाचा एक मोठा राजा होता. त्याचे राज्य विशाल होते, राजवाडा सोन्या-चांदीने झळकत होता, बागा फुलांनी बहरलेल्या होत्या, आणि त्याचा सिंहासन जगातील दुर्मिळ रत्नांनी सजलेला होता. पण इतक्या वैभवातही त्याच्या मनाला शांती नव्हती.

एक दिवस त्याला बातमी मिळाली की, एका ज्ञानी भिक्षूने त्याच्या राज्यात प्रवेश केला आहे — असा भिक्षू ज्याने स्वतःचं मोठं राज्य सोडून सत्याच्या शोधात घराचा त्याग केला होता. राजाने त्याला आपल्या दरबारात बोलावले.

भिक्षू पायात चप्पल नसलेला, शांत आणि तेजस्वी चेहऱ्याने राजासमोर आला.
राजाने विचारले,
“भंते, माझ्याकडे जगातलं सर्व काही आहे — संपत्ती, सत्ता, सन्मान. तरीही मला रिकामं वाटतं. तुम्ही माझं राज्य पाहून काय पाहता?”

भिक्षू शांतपणे हसला आणि म्हणाला,
“महाराज, मला राजे आणि शासक हे सूर्यकिरणात तरंगणाऱ्या धुळकणांसारखे दिसतात — क्षणभर चमकणारे, आणि लगेच नाहीसे होणारे.
तुमचं सोनं, हिरे-मोती मला विटा आणि दगडांसारखे वाटतात.
आणि तुमचे रेशमी वस्त्र मला फाटलेल्या कपड्यांसारखे भासतात.”

राजा चकित झाला. “हे कसं शक्य आहे? हेच तर माझ्या राज्याचं वैभव आहे!”

भिक्षूने डोळे मिटले आणि म्हणाला,
“मी असंख्य जगं पाहिली आहेत, प्रत्येक जगात तुमच्यासारखे राजे आले — स्वतःला अमर समजले — पण ते सर्व निघून गेले, जसे पाण्यावरचा तेलाचा थेंब नाहीसा होतो.
या जगातील मोह-माया म्हणजे जादूगारांची भ्रमरचना — भासते सुंदर, पण टिकत नाही.”

राजा शांत झाला.

भिक्षू पुढे म्हणाला,
“जेव्हा बाहेरील चमक सोडाल, तेव्हाच आतली शांतता दिसेल. खरी स्वातंत्र्य म्हणजे सिंहासन नव्हे, तर ती शांतता जी कोणालाही हिरावता येत नाही.”

त्या रात्री, राजवाडा झोपला होता. राजा खिडकीत उभा राहून चंद्रकिरणात नाचणाऱ्या धुळकणांकडे पाहत होता. आणि बराच काळानंतर, त्याच्या चेहऱ्यावर एक हसू उमटलं — कारण त्याला समजलं होतं की तो स्वतःही फक्त या विश्वातील एक धुळकण आहे… आणि तेवढंच पुरेसं आहे. 